Typowe, tradycyjne schody składają się ze stopni utrzymywanych przez policzki, czyli belki nośne po obu stronach stopni. Na stopień z kolei składa się poziomy element, na którym stawia się stopę, czyli stopnica, i pionowa podstopnica. Całość jest zabudowana, wygląda solidnie i masywnie. A gdyby tak zostawić tylko poziome stopnie bez zakrywania ich czymkolwiek?
No właśnie, lekkie schody ażurowe są przeciwieństwem przysadzistych schodów betonowych. Nie mają pionowych elementów łączących ze sobą stopnie, a mogą być też pozbawione belek policzkowych. Widać dokładnie ich konstrukcję; widać, co jest nad schodami i za schodami. Łączą dwie kondygnacje jakby unosząc się w powietrzu. Schody bez podstopnic sprawdzają się w małych i dużych pomieszczeniach; zarówno w salonie, jak i na klatce schodowej.
Decyzja o formie schodów zapada właściwie już na etapie projektowania domu.
Ta lekkość i przejrzystość schodów zapewnia im niepowtarzalny wygląd, ale stanowi też zarazem pewną wadę. Efektowna ażurowość daje mniejsze poczucie bezpieczeństwa podczas wchodzenia na schody i może być kłopotliwa dla dzieci i osób mnie sprawnych fizycznie.
Kształt schodów ażurowych
Decyzja o formie schodów zapada właściwie już na etapie projektowania domu. Przestrzenną formę przyszłych schodów ażurowych określa założony układ biegów. Do wyboru są schody jedno- i dwubiegowe ze spocznikiem, schody zabiegowe z kilkoma trójkątnymi stopniami zamiast podestu, schody kręcone. Każde zajmują inną ilość miejsca i wymagają innego otworu w stropie. Po wybudowaniu domu zmiana pierwotnej koncepcji schodów byłaby mocno kłopotliwa.
Schody ażurowe jednobiegowe w mieszkaniu o wysokości ok. 280 cm zajmą powierzchnię podłogi równą ok. 5 m2. Schody ażurowe spiralne oparte na jednym słupie zajmą mniej miejsca. Ich średnica wynosi zwykle do 2,2 m. Stopnie schodów spiralnych mają kształt trójkąta albo trapezu i od wewnątrz, przy podporze, są dosyć wąskie. Wyglądają efektownie, ale nie są zbyt wygodne do chodzenia, a poza tym trudno wnieść po takich schodach jakiś większy mebel.
Szczególne wrażenie robią stopnie schodów wychodzące wprost ze ściany. Tak zwane schody półkowe są wyjątkowo ażurowe, ponieważ pozbawione wszystkich dodatkowych elementów poza stopnicami, unoszą się dosłownie w powietrzu. Warunkiem montażu takich schodów jest odpowiednie przygotowanie ściany. Musi mieć grubość co najmniej 24 cm i wmurowaną listwę stalową do mocowania stopni.
Szczególne wrażenie robią stopnie schodów wychodzące wprost ze ściany.
Materiał na schody ażurowe
Do wykonania schodów ażurowych stosuje się zwykle drewno, metal i szkło. Najbardziej popularnym i uniwersalnym materiałem jest ponadczasowe drewno. Z krajowych rodzajów drewna wykorzystuje się do budowy schodów dąb, jesion, wiąz i buk, a z egzotycznych – drewno wenge, mahoń, czy jatoba. Wybór koloru drewna powinien uwzględniać kolor podłogi. Możliwy jest świadomy kontrast barw, podkreślający wzór schodów. Drewno pasuje do różnych stylów – od klasycznego przez skandynawski do industrialnego.
Stal stosuje się do wyrobu elementów konstrukcyjnych schodów ażurowych albo poręczy. W zależności od dostępnego budżetu może to być nierdzewna stal stopowa albo węglowa pomalowana farbą proszkową. Przygotowane wcześniej stalowe moduły łączy się na miejscu budowy przez połączenia spawane albo gwintowe.
Drewniane albo stalowe belki opierają się na stropach obu łączonych schodami kondygnacji.
Wyjątkowy efekt tworzą schody ażurowe z płyt szklanych. Wykonuje się je z kilku warstw szkła hartowanego i mocuje na belkach stalowych. Szklane schody ażurowe pasują do stylu nowoczesnego albo minimalistycznego.
Ażurowe schody jednobiegowe na belkach
Drewniane albo stalowe belki opierają się na stropach obu łączonych schodami kondygnacji. Jest to najprostsza forma konstrukcji. W przypadku dwóch belek policzkowych schody stanowią niezależną konstrukcję, którą można ustawić w dowolnym miejscu pomieszczenia. Poziome stopnice można też z jednej strony umocować w ścianie (na wzór schodów półkowych), a z drugiej strony przytwierdzić do belki. Drewniane belki mają przekrój ok. 8 cm na 30 cm; stalowe – mogą mieć mniejsze wymiary.
Ażurowe schody wspornikowe
Zachowują sztywność konstrukcji dzięki przymocowaniu belki do ściany i podparciu słupkiem. Opierają się na jednej belce lub dwóch umieszczonych pośrodku biegu. Ważną rzeczą jest zachowanie sztywności schodów, które nie mogą wykazywać żadnych przemieszczeń na boki. Belka może być prosta albo wyprofilowana pod stopnice.
Dla zwiększenia sztywności, do belki montuje się podpory albo mocuje schody w połowie biegu do ściany. W przypadku schodów zabiegowych, mocowanie wykonuje się w tym właśnie miejscu. Schody dwubiegowe ze spocznikiem można podeprzeć słupkiem umieszczonym pod podestem.
Zalety i wady schodów ażurowych
- Schody ażurowe, w przeciwieństwie do masywnych betonowych, optycznie powiększają przestrzeń pomieszczenia i wprowadzają lekkość.
- Dobrze nadają się do niewielkich mieszkań – zajmują mało miejsca i są łatwe w montażu.
- Prześwity i wolną przestrzeń między stopniami można wykorzystać, co ma znaczenie szczególnie przy małym metrażu.
- Oddalenie stopnic od siebie bez żadnej obudowy powoduje, że prześwity i wolne przestrzenie mogą stanowić niebezpieczeństwo dla małych dzieci i domowych zwierząt.